Kijkje in de keuken van koffieboerinnen

Nicaragua is prachtig. Als we de bergen inrijden rond Palacaguina, nadat we bij onze koffiecoöperatie Prodecoop in Esteli een bespreking hadden over het project dat we gaan ondersteunen, kan ik niet anders dan uit onze pick up truck stappen om het landschap in me op te nemen. Terwijl ik probeer om mijn indrukken vast te leggen in foto’s – waarvan ik weet dat ze nog niet een fractie weten te vangen van wat ik op dat moment zie – laat ik de weidsheid, de schakeringen groen, de schaduwen van de wolken en de zon erachter even op me inwerken. Er komt een rust over me en al mijn zintuigen gaan aan. Even word ik onderdeel van de natuur om me heen, voordat we weer in onze pick up stappen om onze weg te vervolgen.

Samen met onze development manager Lotje, fotograaf Ernie, lokale videomaker Dan en Nohelia, de communicatie manager van Prodecoop, zijn we onderweg. Op naar de coöperatie waar de koffiebonen worden gedroogd en waar ook de kamers zijn waar we slapen tijdens ons bezoek hier. Rafael zal zich later bij ons aansluiten om als tolk mij te helpen bij de interviews.

Al sinds de oprichting –  dit jaar 25 jaar geleden – is het een thema binnen Prodecoop om meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bewerkstelligen. Het project dat we ondersteunen heeft als doel vrouwen te stimuleren om een actievere rol in de maatschappij en de coöperatie in te nemen. In een maatschappij waar machismo de norm is en een grote invloed heeft op economische zelfstandigheid van vrouwen is dit niet vanzelfsprekend. Steeds meer vrouwen voelen dat ze meer willen doen dan het zorgen voor het huishouden, waar ze niet de voldoening in vinden die ze zoeken. Soms is het nog maar een latent aanwezige behoefte om hun kwaliteiten te ontplooien en op manier in te zetten waarvoor ze meer waardering krijgen.

Het is dus een onderwerp dat het nog steeds nodig heeft om onder de aandacht gebracht te worden. Voor Prodecoop is het een fundamenteel principe van fairtrade en waar een vooruitstrevende rol in is genomen. In elke coöperatie die onderdeel is van Prodecoop is, is iemand verantwoordelijk voor ‘gender’.

We gaan langs bij koffieboerinnen Ruth, Toñita & Yeltsin om hen alles te vragen over wat het voor hen betekent om koffieboerin te zijn, onderdeel te zijn van een groter geheel, vrouw met ambitie te zijn in een land waar de man het voor het zeggen heeft. Wat hun dromen waren als kind en hun ambities van vandaag. Ik mag dieper duiken in wat deze mooie en sterke vrouwen beweegt en in hoe hun dag eruit ziet.

Ze hebben ons uitgenodigd om bij hen thuis te komen. Natuurlijk begint dat met het zetten van koffie – ook in Nicaragua is dat waar gastvrijheid mee begint, net als bij ons. Maar omdat wij het erg leuk vinden om te zien hoe zij dat doen, hebben ze gewacht met het zetten van de koffie tot wij er zijn. Aan Ruth denk ik te merken dat ze het een beetje raar vindt dat wij dit lange proces van koffiezetten interessant vinden en we alles op de foto willen zetten. Van het zetten van de koffie tot aan de koffiekopjes op het houten blad dat als haar aanrecht dient toe. Yeltsin zet een merkbaar tikkeltje verlegenheid opzij en zet haar koffie terwijl Ernie alles vastlegt in beeld. Tonita zet onverstoorbaar haar koffie voor ons.

De boerinnen zetten hun koffie alle drie op dezelfde manier. Een zwartgeblakerde ketel om het water te koken op een houtvuur in de lemen kookplaats, een stoffen filter aan een gebogen ijzeren draad waar de gebrande en gemalen koffie in gaat, het opgieten van het water of de koffie in een ander kannetje. Het illustreert een  elementaire manier van koffie zetten. Het is bijzonder om me te realiseren dat deze boerinnen de koffie van bes tot kop in handen hebben gehad: ze hebben de bessen geplukt, gewassen en ontdaan van de schil. Ze hebben de bonen laten drogen op de patio, de gebroken en beschadigde groene tussen de mooie, grote bonen uitgehaald, de bonen gebrand en gemalen en er daarna koffie van gezet. En het is heerlijke koffie. Daar mis je geen koekje bij.

Terwijl we de koffie drinken, hebben we mooie gesprekken. Met de hulp van Rafael, dat wel. Los van elkaar vertellen ze wat hen drijft. Eén van de boerinnen, Yeltsin, vertelt: “Sinds jaar en dag hebben vrouwen in de schaduw van mannen geleefd, werd hun harde werk niet gewaardeerd, niet erkend en kwamen ze niet verder dan de keuken.” Ze legt uit dat het inkomen dat een man verdient, zijn inkomen is en dat hij zorgt voor zijn gezin naar zijn goeddunken. Zij hoeft er meestal niet op te rekenen dat zij ook mag bepalen waar het geld aan uitgegeven wordt. Ze vervolgt: “Ik geloof dat vrouwen het recht hebben om economisch onafhankelijk te worden. Ik zie die behoefte in de vrouwen om me heen en ik wil hen helpen om dat te verwezenlijken. Het is tijd dat de ketens worden gebroken. Daarom gaat me dit zo aan het hart.” En daarmee verwoordt ze in essentie het verhaal van alle drie de boerinnen.

Benieuwd hoe de koffiebonen geplukt door o.a. Ruth, Toñita & Yeltsin smaakt? Je vindt ons hele assortiment aan snelfiltermaling, bonen en capsules bij o.a. Albert Heijn, Jumbo, Plus & Dekamarkt!