Op koffiebezoek (zonder koffie) in Oeganda

Hi, how are you? Dit is altijd de eerste vraag die mensen in Oeganda aan elkaar stellen. Dus ook aan collega Lena Knoerzer, die afgelopen mei de koffiecoöperatie ACPCU in Oeganda opzocht waarmee Fairtrade Original samenwerkt. Lena vertelt over haar reis. 

Mijn reis naar Oeganda had twee doelen: in het ‘echt’ kennismaken met de boeren van de coöperatie ACPCU en de opstart van het Futureproof Coffee Project Oeganda. Mocht je denken dat ik tijdens mijn reis heel veel kopjes koffie voorgeschoteld kreeg, dan heb je het mis. In Oeganda – één van de grootst producerende koffielanden – drinken ze zelf amper koffie. Gelukkig gaven de prachtige natuur, de gedreven mensen en de inspirerende de gesprekken, mij meer dan genoeg energie. 

Aankomst in Oeganda  

Oeganda wordt ook de parel van Afrika genoemd. Het is ingesloten tussen vier landen: Rwanda, Zuid-Soedan, Kenya en Congo. Als ik het vliegtuig uitstap, ruik ik al de warme lucht van Afrika. Ik word supervriendelijk ontvangen door chauffeur Ronnie en ik ben al snel helemaal onder de indruk van hoe mooi het land is. Wij rijden vanuit Entebbe – wat aan het Victoriameer ligt dichtbij de hoofdstad Kampala – naar Mbarara wat in het Zuidwesten van het land ligt. De rit is ongeveer acht uur en onderweg kijk ik mijn ogen uit met alle mooie groene natuur. Van theeplantages, fruitbomen, bergen tot apen langs de weg. Mbarara ligt in de Ankole regio, dit is één van de meest vruchtbare regio’s van Oeganda.  

Onze partner ACPCU  

ACPCU staat voor Ankole Coffee Producers Cooperative Union en is een Fairtrade koffiecoöperatie die al sinds 2006 bestaat en waar ongeveer 10.000 boeren bij zijn aangesloten. ACPCU koopt gedroogde koffiebessen bij de boeren en verwerkt deze vervolgens tot groene bonen die naar Nederland verscheept worden. Aansluiten bij ACPCU brengt boeren de volgende voordelen: een betere onderhandelingspositie (door zich te organiseren), een vangnet van een Fairtrade Minimumprijs en het ontvangen van trainingen en materialen. Verder helpt ACPCU boeren met het behalen van een Fairtrade en biologische certificering en verstrekken ze ook leningen om te investeren in bijvoorbeeld hun boerderij en meststoffen. Fairtrade Original werkt al sinds 2009 samen met ACPCU en heeft sinds 2021 een directe samenwerking met twee sub-coöperaties: Nyeibingo & Kyagundu (met samen 1283 boeren). De Robusta koffie uit Oeganda vind je in heel veel van onze producten. 

ACPCU probeert de jeugd uit de omgeving zoveel mogelijk te betrekken, aangezien de gemiddelde leeftijd van de koffieboeren hoog is. Dit doen ze met onder andere met een jeugdproject, waarover ik later meer zal vertellen. Maar ook door leuke activiteiten te organiseren als lokale voetbalwedstrijden. Ik heb een wedstrijd met eigen ogen mogen aanschouwen. Werknemers van ACPCU speelden tegen lokale gemeenschappen. De hoofdprijs? Een geit voor het winnende team. Geitenvlees is in Oeganda namelijk een echte delicatesse. 

De families achter onze koffie  

Tijdens de reis had ik de eer om zes verschillende boerengezinnen te mogen bezoeken en te ontmoeten. De boeren zijn Fairtrade gecertificeerd en sommigen zijn ook biologisch gecertificeerd of zijn dat aan het worden. Alle boeren verbouwen op hun land naast koffie (voor export) ook bananen of matoke – hoe ze lokaal genoemd worden – voor eigen gebruik en lokale verkoop. Sommigen hebben daarnaast ook bonen, gemalen noten (pinda’s) en vee (koeien, kippen of geiten).  

Ik vroeg de boeren wat hun grootste uitdagingen zijn. De uitdagingen komen overeen en bestaan uit: de lage koffieprijzen, ziektes en plagen, het kopen van mest en weerspatronen die veranderen door klimaatverandering. Daarnaast was ik natuurlijk benieuwd wat hun grootste droom is. Het antwoord hierop was unaniem: hun kinderen een goede educatie te bieden, zodat zij een beter bestaan kunnen opbouwen. Daarna volgt het investeren in hun boerderij. 

“We willen graag een waardige plek in de keten krijgen en een betere prijs ontvangen voor onze koffie, want dat zal ons inkomen verbeteren en de mogelijkheid bieden dat onze kinderen een opleiding volgen. Zij zijn de toekomst.” 

– Derick Komwangi, Project Officer bij ACPCU

Eén van deze boerengezinnen is Bernard en Angela, die samen met hun vijf kinderen op een kleine boerderij wonen. Zij verbouwen naast koffie ook nog matoke (banaan). Zij ontvangt ons heel warm en hartelijk met tropisch fruit en we gaan buiten in de schaduw in een kring zitten om kennis te maken. Angela is een erg vrolijke vrouw en ondanks dat zij door de ziekte van Polio moeilijk kan lopen, laat zij samen met haar man hun 1,4 hectare land trots zien.  

We lopen door de koffieplanten die door elkaar heen groeien. Hier zijn zij elke dag op het veld te vinden om de koffieplanten te onderhouden en Bernard helaas ook vaak in de nacht omdat er koffie wordt gestolen. Zij laten mij zien wat het effect van de koffiepest op hun planten is geweest afgelopen jaar. Ze zijn hard getroffen en hebben helaas nog niet genoeg geld kunnen sparen om alle planten te vervangen. Ook leggen zij mij uit dat het heel belangrijk is goede mest te gebruiken om zo meer kwalitatieve koffiebessen te krijgen, maar dat helaas de prijs hiervan ook steeds duurder wordt door de inflatie. Net als transportkosten. Trots laten zij ook hun zonnepanelen op hun dak zien, wat mede gefinancierd is vanuit een project van ACPCU.  

Futureproof Coffee Project Oeganda 

Samen met partnerorganisatie MVO Nederland en de Nederlandse koffiebedrijven The CoffeeQuest en Wakuli vormen we een projectteam en kregen we een subsidie van €475.000,- via het Fonds Verantwoord Ondernemen (FVO) van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). In dit Futureproof Coffee Project Oeganda werken we aan oplossingen rondom leefbaar inkomen, gender ongelijkheid en ecologische degradatie bij onze koffieboeren van ACPCU in Oeganda. In de eerste fase is onderzocht welke uitdagingen de boeren hebben rondom deze thema’s. Uit het onderzoek kwam naar voren dat mede door veranderende weerspatronen en een gebrek aan kapitaal om te investeren in de boerderij, de kwaliteit van de bodem en de koffieplantage sterk is achteruitgegaan. Daarnaast is ontbossing een zichtbaar probleem.  

Gedurende het tweede deel van mijn reis voegde ik me bij het projectteam, dat ook naar Oeganda was afgereisd om de uitkomsten van de onderzoeken te bespreken. We hebben samen met de boeren twee middagen vergaderd. Twee hele belangrijke middagen, waarbij wij vooral de boeren aan het woord hebben gelaten om ons te vertellen wat zij ervaren en waar hun behoeftes liggen. Tijdens deze meetings hebben we de kaders vastgesteld voor de projecten die we gaan implementeren. In de komende jaren zullen we werken aan projecten die de boeren in staat stellen om duurzame productiemethodes toe te passen en tegelijkertijd een beter inkomen opleveren.  

Met het Futureproof Coffee Project Oeganda brengen we een positieve verandering te weeg voor de boeren van ACPCU. Wanneer diverse deelprojecten zijn afgerond, vertel ik hier zeker nog veel meer over. Ik ben trots dat dit pas het begin is van een intensieve lange termijn samenwerking en ik kijk er naar uit wat de komende jaren gaan brengen. Op de hoogte blijven? Volg ons op LinkedIn!